Waarom we doen wat we doen, denken hoe we denken en zijn wie we zijn? Psychologie: ik kan er hele artikelen over verslinden. Niet zo gek dat de training Verleidend schrijven: toegepaste lezerspsychologie mijn aandacht trok. In deze training onderzoek je het lezersbrein (en die van jezelf) en leer je hoe je lezers verleidt, boeit en bindt en welke technieken daarbij werken. Ik besluit trainer Freerk Teunissen te bellen om meer te weten komen over deze training.
Begrijpen hoe het zit
Officieel is hij doctorandus in de Culturele Studies en opgeleid tot kunstrecensent, maar in de eindfase van zijn studie (zelf noemt hij dat ancient historie) raakt hij gecharmeerd van het trainersvak. Freerk Teunissen schreef verschillende boeken en traint deelnemers in journalistieke vaardigheden en schrijven. In zijn schrijftrainingen gebruikt hij wetenschappelijke inzichten. ‘Omdat ik alles in modellen wil plakken en wil begrijpen hoe het zit’, antwoordt hij wanneer ik hem vraag naar het waarom. ‘Als je weet wat je bij de lezer wilt bereiken, dan worden je teksten invloedrijker.’
Wetenschappelijke inzichten verzamelt hij voornamelijk via zijn eigen netwerk. ‘Dat netwerk bestaat uit een clubje taalnerds, net zoals ik. We houden elkaar op de hoogte. De speechschrijver van Frans Timmermans verwerkte bijvoorbeeld winter is coming uit Game of Thrones in zijn speech. Als zoiets gebeurt, dan zitten we er met zijn allen bovenop. Hoe werkt dit en wat is het effect ervan? Dan krijg je ook weleens het verhaal achter het verhaal te horen of hoor je uit eerste hand over de bedoelde en de onbedoelde effecten ervan.’
Winter is coming
Die ene zin uit de speech van Timmermans was natuurlijk een zet met voorbedachten rade. Is het effect vooraf te voorspellen? ‘Je kunt achteraf verklaren’, legt Freerk uit. ‘Het is een beetje als met autorijden. Je weet nooit zeker of je aankomt maar je kunt wel je gordel omdoen.’
Freerk verwijst vervolgens naar een andere speech, de eerste speech van premier Rutte over het coronavirus. De vraag speelde toen bij een deel van de Nederlanders of corona wel echt bestond en of het niet een soort griepje was. ‘Wat je zag was dat Rutte het gevoel, die opvatting, binnen 30 seconden adresseerde: “Ik kan me best voorstellen dat u denkt gebeurt dit nou echt?’’ Met dat kleine zinnetje toont de premier direct begrip voor de mensen die het verst van hem afstaan maar kan hij toch aansluiting vinden bij die groep. ‘Dit is een techniek die bewezen effectief is, al kun je natuurlijk weleens de plank misslaan.’
Identificeren, expliciteer en reframe
De techniek waar Freerk naar verwijst is framing. Het frame, wat de ander weerhoudt om naar je te luisteren, identificeer, expliciteer en reframe je zodat de ander wel bereid is naar je te luisteren. Je toont ermee dat je eerst hebt geluisterd, voor je iets vertelt.
In de training Verleidend schrijven: toegepaste lezerspsychologie leer je verschillende technieken herkennen en gebruiken. Eén van die technieken is uitgesteld schrijven. ‘Als je na dit interview direct achter je computer kruipt, dan verbind je waarschijnlijk zaken die je het meeste opvielen’, zegt Freerk tijdens ons telefoongesprek. ‘Dat zijn verbanden die bij jou top of mind liggen, maar uiteindelijk ook bij de lezer. Wat ik deelnemers leer is hoe je uitgesteld schrijft. Stapjes in het schrijven toepassen zodat je het proces wel controleert maar de uitkomst of inhoud niet. Voor zakelijke teksten is het ook relevant: zit er bijvoorbeeld een foutje in je argumentatie, dan wordt die duidelijker. Het maakt je tekst accurater.’
Een lesje associëren
De lezer verleiden, boeien en binden. Hoe doe je dat met woorden? Tijdens het interview geeft Freerk mij een oefening associëren: Noem vier woorden welke je associeert met De Redactie. Ik begin met vrij algemene termen zoals detachering, training en vakgericht. ‘Ik snap dat je dit doet want het is een gevaarlijke opdracht’, zegt Freerk. ‘De Redactie betekent veel voor je, het is je broodwinning en je wilt geen gevaar lopen. Wat doen mensen om risico’s te vermijden? Ze gaan in algemeenheden praten.’
We associëren verder op Monnickendam, toeristen, haven, koffie, woorden, letters… Aha nu wordt het al een stuk minder abstract! Algemene termen bieden veiligheid voor de schrijver, maar de lezer heeft er weinig aan. Door te oefenen, je breinflexibiliteit te trainen, ga je woorden anders koppelen en meer gelaagde verbanden leggen, leer ik uit deze oefening. En dat maakt de tekst toch een stuk interessanter.
Ook Freerk schrijft mee. Na het selecteren van een rijtje woorden schrijft hij deze alinea: ‘Terwijl de zeilen van de boten in de haven van Monnickendam wapperen in de wind, buig je je in het grachtenpandje van De Redactie over de woorden van John Favreau, Stephen Pinker en George Lakoff om hun geheimen te ontrafelen. Zoals de vissers hun netten uitwerpen, op zoek naar de vetste vis, zo openen schrijvers hun laptops en zoeken ze naar de parels die verborgen zitten in de onderwerpen waarover ze schrijven.’
De training Verleidend schrijven: Toegepaste lezerspsychologie
Deze training is interessant voor iedereen die schrijft: van communicatieprofessionals en speechschrijvers tot marketeers. Benieuwd wat je van de training kunt verwachten?
Kom ook naar de training! >