Engels rukt op in de winkelstraten (sale!), in het bedrijfsleven en in het onderwijs. Peter Smulders van Onze Taal maakt zich weinig zorgen over het Engels in de Nederlandse media. De lezer zal zijn grens aangeven. Hoe denken eindredacteuren over de trend van verengelsing? Eddy Schaafsma van Elsevier en Rick Pullens van Trouw vertellen wat hun beleid is.
Eddy Schaafsma is chef eindredactie & organisatie Elsevier
Ziet u trends in het taalgebruik van uw redacteuren?
‘Bij jonge redacteuren bestaat nog wel eens de neiging om terug te vallen op het Engels, zeker als het gaat om de digitale wereld, economie en kunst en cultuur. Tot meer fouten of een andere zinsopbouw leidt dat zelden.’
Bij de meeste kranten en bladen is de correctieafdeling wegbezuinigd. Hoe zit dit bij Elsevier?
‘Een ‘correctieafdeling’ heeft Elsevier niet en die is dus ook niet wegbezuinigd. De (laatste) correctie, het persklaar maken van de kopij, is een van de taken van de eindredactie.’
Ziet u het als ‘functie’ van een kwaliteitsblad om de Nederlandse taal te beschermen?
‘Ik beschouw het niet als een primaire taak van een weekblad om het Nederlands te beschermen. De regel bij Elsevier is wel dat we een Nederlands weekblad zijn en dus in het Nederlands schrijven. Waar maar mogelijk gebruiken we Nederlandse woorden, ook als het gaat om elders al vanzelfsprekend gehanteerde Engelse woorden en begrippen. ‘No-fly zone’ wordt bij Elsevier ‘vliegverbod’, ‘World Trade Organisation’ ‘Wereldhandelsorganisatie’, ‘CEO’ (chief executive officer) ‘bestuursvoorzitter’ of ‘topman’, ‘weekend’ ‘weekeinde’, enzovoort.
Desondanks, niet voor alles bestaat een goed Nederlands equivalent. Wat is bijvoorbeeld het Nederlandse woord voor het veelgebruikte ‘cool’, of voor ‘gadget’? We zien dus wel eens wat door de vingers, zeker bij Engelse woorden die al geheel zijn ingeburgerd. ‘Smartphone’ blijft staan, want ‘mobieltje’ is een niet geheel kloppend equivalent. En gebruik je voor ‘laptop’ ‘schootcomputer’ als vertaling? Wordt ‘website’ dan ‘internetpagina’? Dan begrijpt niemand waar je het over hebt. Gebruik van een Nederlands equivalent zou slechts tot verwarring leiden.’
Heeft u wel eens discussie gevoerd met redacteuren over een kop, streamer of rubriek die ‘te Engels’ was?
‘Nee, nog nooit eigenlijk. Koppen, streamers en intro’s bevatten zelden Engels, al komt ook dat wel eens voor. In het komende nummer staat de kop ‘Leuke bad boy’ boven de recensie van de biografie van voetballer Zlatan Ibrahimovic. ‘Boefje’, ‘kwajongen’, ‘deugniet’, ‘schoffie’, ‘schorem’, ‘tuig van de richel’ als vertaling van ‘bad boy’ voldoen allemaal niet.’
In hoeverre houdt u rekening met uw lezerspubliek als het gaat om Engelse woorden in artikelen?
‘Lezers moeten begrijpen wat er staat, zonder naar het woordenboek te hoeven grijpen. Engelse begrippen waarvoor geen goed Nederlands equivalent bestaat en die nog niet zijn ingeburgerd, worden wel altijd gevolgd door een eigen vertaling of uitleg. Zoals ‘credit default swaps’ en ‘subprime-hypotheken’.
Rick Pullens is chef eindredactie Trouw
Verengelsing, is Trouw er alert op?
‘Trouw heeft als uitgangspunt dat er geen Engelse woorden worden gebruikt als er een passend Nederlands equivalent bestaat. We zijn een Nederlandse krant, dus er wordt ook gewoon in het Nederlands geschreven. De reden: lezers die met het Engels niet of nauwelijks vertrouwd zijn, kunnen zich buitengesloten voelen. Denk bijvoorbeeld aan oudere lezers.
De praktijk is genuanceerder. Door maatschappelijke ontwikkelingen verengelst het Nederlands in rap tempo. Dat zie je terug in de krant. Een computerterm als ‘downloaden’ is nu gemeengoed. Het zou geforceerd zijn om dit oorspronkelijk Engelse woord nog te vertalen. Vijf jaar geleden keken we daar anders tegenaan. De regel is: staat het woord in de Dikke Van Dale, dan beschouwen we het als een Nederlands woord. In dat geval mag het in de krant worden gebruikt.’
Heeft dit beleid wel eens voor discussie gezorgd?
‘Ja. Vorig jaar zomer stond op de cultuurpagina’s bijvoorbeeld een serie over alles wat er komt kijken bij het maken en opnemen van films. De serie is Op de set gaan heten, maar oorspronkelijk luidde de titel The making of. Op verzoek van de eindredactie is naar een alternatief gezocht. Het was niet nodig om voor deze serie een Engelse naam te gebruiken. Daar was de aanleverende redactie het mee eens.
Soms blijven Engelse woorden bewust in de krant staan. Het taalgebruik van iemand kan namelijk iets over de persoon vertellen en een extra dimensie aan een verhaal of interview geven. Engelse woorden kunnen dus ook een functie hebben. De eindredactie cursiveert deze woorden in zo’n geval.’
Vind je dat een krant de functie heeft de Nederlandse taal te beschermen?
‘Een krant brengt het nieuws, de achtergronden en duiding. Het beschermen van de Nederlandse taal is dus niet onze hoofdtaak. Wel vinden we het belangrijk om scherp te zijn op correct taalgebruik. Ook onze lezers vinden dat belangrijk.‘
Zie je andere trends in taalgebruik bij redacteuren?
‘Omdat het Engels zo nadrukkelijk aanwezig is in de maatschappij merk je dat het taalgebruik er ook op andere wijze door wordt beïnvloed. Zo kom je in navolging van het Engels steeds vaker onnodige spatiëring in samenstellingen tegen. Amateurwielrenner wordt dan amateur wielrenner. Blueslegende wordt dan blues legende. Ook bij correspondenten zie je vaak dat zinsopbouw en grammatica worden beïnvloed door het Engels of andere talen.’
Jongeren houden van Engels. Houdt Trouw hier rekening mee?
‘Trouw zet geen Engels in koppen of artikelen met het doel om jongeren aan te spreken. De krant wordt voor alle leeftijdsgroepen gemaakt. Niemand moet zich buitengesloten voelen. Bovendien denk ik dat ook jongere lezers het waarderen dat Trouw niet met Engelse woorden smijt. De krant wordt er heus niet oubollig door. Engels is vaak de makkelijkste weg, niet altijd de beste.’