“Ik wens u, uw collega’s en uw familie een gezegend en gezond jaar toe.” Hoe vaak heb je deze zin in je leven wel niet gehoord als slot van een Nieuwjaarsspeech? Hoe vaak heb je deze zin in jouw leven zélf uitgesproken als slot van een Nieuwjaarsspeech? Ik durf te wedden dat dat vele malen is gebeurd. Een prachtige zin overigens, want het is hét teken dat er eindelijk geproost kan worden. En dat is waarschijnlijk ook de enige connotatie bij deze zin, die veel beter blijft hangen dan de boodschap van de goedbedoelde speech van de directeur of manager die daaraan voorafging.
Aan mij werd de vraag gesteld of er bepaalde manieren zijn om die Nieuwjaarsspeech beter te laten beklijven. Hoe galmt de toespraak ook na die eerste bijeenkomst in het nieuwe jaar na? Ik geef jou een aantal tips die je klank een kleur meegeven die jouw toehoorders voor ogen houden zodat de inhoud er aan blijft hangen. Ai, dit is verwarrend. Klank, kleur, tips, manieren, inhoud en blijven hangen. Wat we op z’n minst dus nodig hebben is een heldere structuur.
Dit is dan ook de eerste tip: weet wat je wilt zeggen, waarom, hoe en voor wie. Als je geen doel hebt met je Nieuwjaarsspeech: doe het niet! Je doet je gehoor er dan namelijk geen plezier mee. En jezelf al helemaal niet, om maar te zwijgen over de psychologische aarzeling in je stilzwijgende “overtuiging”. Je moet iets te zeggen hebben, het liefst iets wat hout snijdt. Hoe doe je dat?
Eigenlijk heel eenvoudig: dat wat je wilt zeggen, koppel je aan een thema dat past bij jouw organisatie en dat dragend is voor je gehele speech. Dit is tip twee. En zo’n thema kan van alles zijn, bijvoorbeeld duurzaamheid. Maar nu is er niets zo saai te zeggen dat jouw organisatie het komende jaar meewerkt aan duurzaamheid. Gaap! Nee, je moet dit thema verpakken: inpakken, uitpakken en tonen. Het liefst letterlijk.
Tip drie: neem een voorwerp mee dat het thema symboliseert. In dit geval zou je bijvoorbeeld kunnen denken aan een papieren zak om de lunch mee te nemen. Laat dat voorwerp gedurende de speech zichtbaar aanwezig zijn (al dan niet geprojecteerd) en verwijs ernaar door er letterlijk naar te wijzen of verwijs ernaar op een indirecte manier in je tekst. Met een papieren zak zijn die mogelijkheden er trouwens ruimschoots. We hebben nu dus drie tips: structureren, thematiseren en symboliseren.
Maar wat is een aantrekkelijk begin? Moet je klassiek openen of modern? Of durf je experimenteel te openen? Een ding is zeker: je moet jouw toehoorders wakker schudden en laten focussen op wat je wilt zeggen. Laten we duurzaamheid als thema nog even vasthouden. Natuurlijk moet het bij je passen, maar een manager die opzichtig een jas van gezond groen gras aantrekt alvorens hij achter het spreekgestoelte gaat staan, heeft als binnenkomer de aandacht. En daar gaat het om: breek het ijs (tip vier). Verleid je gehoor! En als eenmaal die aandacht op je gevestigd is, wordt het langzamerhand tijd om de kern van jouw boodschap aan te geven, het liefst in een pakkende zin (tip vijf). Bij voorbeeld: duurzaamheid kent geen grenzen. Als je die boodschap aan je publiek wilt meegeven, herhaal deze zin dan met enige regelmaat. Nu zit ik al op tip zes: herhaal de kernboodschap.
Om nu te zorgen dat de toehoorder zich vereenzelvigt en zichzelf herkent in jouw woorden, zorg dan dat jouw verhaal persoonlijk wordt. Deze tip zeven is van essentieel belang omdat je alleen op deze manier de mensen persoonlijk kunt aanspreken. (Kan overigens ook letterlijk; werkt het nog sterker.) Duurzaamheid, stel dat we dit thema weer gebruiken, beklijft ook als thema meer wanneer het door jou persoonlijk wordt vertaald naar jouw eigen verhaal, jouw eigen belevenis, jouw eigen omgeving. Maak een vergelijk met jouw thuissituatie bijvoorbeeld en toon aan dat het je menens is om, samen met jouw gezin, duurzaam te leven.
Welaan, de kop is eraf en het middenstuk wordt beheerst door de kern van jouw boodschap met een persoonlijke tint. En dan komt de uitsmijter die alles nog eens kort samenvat, prikkelt en die bij jouw collega’s onder de huid kruipt. Tip acht wordt ook wel de Columbo-opmerking genoemd: een zin die laat horen waar het allemaal om ging in deze speech en waar het je om gaat als boodschap voor het komende jaar. “One thing”, zei de oude inspecteur Columbo terwijl hij zich omdraaide en alle verdachten opeens stijf stonden van de aandacht na een kort ontspannen samenzijn. Het gaat om mensen, om jouw mensen. En die wil je voor morgen een boodschap meegeven. “Duurzaamheid kent geen grenzen, bij jouw thuis niet maar vanaf vandaag ook niet bij ons hier op kantoor.”
Spreken in het openbaar doe je niet omdat het moet, spreken in het openbaar doe je omdat het aangenaam is om jezelf te laten zien hoe je bent en wat je wilt zeggen. Wat je wilt zeggen kan leuk zijn, maar hoe je het zegt is leuker. Dus humor mag (tip negen), maar moet niet. Er is immers niets vervelender dan een manager die grappig wil zijn, maar het niet is.
Een laatste tip voor een Nieuwjaarsspeech met een schaduw is eigenlijk ook heel eenvoudig: maak de speech niet te lang. De werknemers, collega’s zitten niet te wachten op een lange preek, ze wachten op de borrel. En laat deze nou ook duurzaam geproduceerd zijn!
Wiggele Wouda – [De Redactie] Trainingen
Wiggele Wouda geeft onder andere de cursus speechschrijven bij [De Redactie]. Voor meer informatie over deze cursus en de startdatum, neem contact op met Anita Jonk: a.jonk@deredactietrainingen.nl.