Je zet je recorder uit en bedankt de persoon tegenover je voor het interessante gesprek. Daarna snel je naar je laptop om alle aantekeningen (lees krabbels) uit te werken nu het verhaal nog vers in je geheugen zit. Je hebt een paar smeuïge citaten verzameld, maar hoe verwerk je deze in de tekst? En wat is de correcte schrijfwijze?
In artikelen die ik voor De Redactie schrijf, verwerk ik vaak citaten. Ze verlevendigen het verhaal én maken het overtuigender (je bewijst dat je deze persoon echt gesproken hebt). Een citaat verwerken in je tekst kan op verschillende manieren:
- Direct citeren. Na een interview ga je vooral selecteren. Welke woorden, die iemand uitgesproken heeft, verwerk je in het artikel? Het citaat plaats je tussen aanhalingstekens (verderop in het artikel lees je hier meer over).
- Indirect citeren. Je hebt in deze vorm meer vrijheid om het citaat bij te schaven en te herschrijven van spreektaal naar schrijftaal. Je plaatst deze woorden niet tussen aanhalingstekens, want je interviewkandidaat heeft dit niet letterlijk gezegd. Wel duid je in bepaalde bewoordingen dat het een uitspraak van de geïnterviewde is. Bijvoorbeeld: Eva is dolblij met haar nieuwe freelance opdracht bij een contentmarketingbureau.
- Parafraseren. Je vertelt letterlijk na wat iemand heeft gezegd.
Citeren is best een lastige klus. In hoeverre mag je sleutelen aan een citaat zonder het inhoudelijk geweld aan te doen? In deze blog bespreek ik de verschillende vormen en schrijfwijzen. Wil je graag meer leren over interviewen en interviews uitwerken? Dan is de training Interviewen een absolute aanrader. In twee dagen tijd leer je van journalisten Evert de Vos en Luuk Sengers een interview voorbereiden, uitwerken en alles daartussenin.
Citaten verwerken in de tekst: Welke vormen zijn er?
Wanneer je een interview voorbereidt, dan denk je alvast na over de vorm. In een nieuwsinterview vertelt een deskundige bijvoorbeeld kort over een bepaalde kwestie of gebeurtenis. Interview je een persoon die vertelt over zijn leven, denken en werken? Dan werk je aan een portretterend interview. Ook voor citaten kun je kiezen uit verschillende modellen (bron Rijksuniversiteit Groningen).
Vraag-antwoord
Vraag en antwoord wisselen elkaar in de tekst af. In de rubriek Bemiddeld passen we dit model veel toe. De lezer krijgt het gevoel deelgenoot te zijn van het gesprek zoals het heeft plaatsgevonden.
Monoloog- of full-quote
In een monoloog of full-quote interview bestaat de hele tekst uit wat de geïnterviewde heeft gezegd en zijn de vragen weggewerkt. Het lijkt of diegene constant aan het woord is geweest. Deze vorm zie je vaak terug in tijdschriften wanneer iemand een persoonlijk verhaal deelt.
Indirect citaat
Dit is een parafrase (herformulering) van de woorden van de geïnterviewde in indirecte rede. Voorbeeld: ‘Wat is de eerste stap?’ ‘Analytisch denken’, zegt Dirk Smit.
Montagemodel
Het montagemodel is een mengvorm van bovenstaande modellen. Het combineren van verschillende vormen zorgt voor variatie in de tekst en kan voor de lezer aantrekkelijk zijn. Gebruik het wel functioneel: dus een citaat als de geïnterviewde centraal staat en een parafrase als je de nadruk wilt leggen op het onderwerp of een interpretatie mee wilt geven.
Schrijfwijze van citaten
Hoe zit het met het gebruik van leestekens en hoofdletters in citaten? Hier zijn – gek genoeg – geen vaste goed-foutregels over (bron Genootschap Onze Taal). Wel zijn er algemene adviezen die je kunt aanhouden.
Enkele of dubbele aanhalingstekens 
Of je nou enkele of dubbele aanhalingstekens gebruikt, het mag allebei. Wel wordt aangeraden om consequent voor één vorm te kiezen. Zo hebben we in onze huisstijl opgenomen dat we citaten altijd tussen enkele aanhalingstekens plaatsen.
Een hele zin citeren
Als je een hele zin citeert, begint het citaat met een hoofdletter en valt de punt, het vraagteken of uitroepteken binnen de aanhalingstekens.
- Hij vertelde tegen mij: ‘Mijn deadline is om 14.00 uur.’
- Een cursist vroeg: ‘Mail je de slides na afloop van de training?’
- De trainer riep: ‘De tijd is om!’
De zin begint met een citaat
Begint je zin met een citaat, dan vervalt de punt (het vraagteken of uitroepteken blijven wel staan), en wordt het citaat gevolgd door een komma of een spatie.
- ‘Mijn deadline is om 14.00 uur’, vervolgde hij.
- ‘Mail je de slides na afloop van de training?’, vroeg de cursist?
- ‘De tijd is om!’, riep de trainer.
Je citeert een deel van de zin
Wanneer je een deel van een zin citeert, begin je met een kleiner letter.
- Eva vond de opdracht ‘nogal onduidelijk’.
Een onderbroken citaat
Er is wat discussie over de juiste schrijfwijze van een onderbroken citaat. Genootschap Onze Taal houdt de volgende regels aan: Zet een komma binnen de aanhalingstekens als hij ook in een hele geciteerde zin voorkomt.
- ‘Hoe dan ook,’ besloot ze haar verhaal, ‘ik kom naar de training morgen.’ *De hele zin is: ‘Hoe dan ook, ik kom naar de training morgen.’
- ‘Hoe’, wilde Eva weten, ‘pas ik deze tips toe in de praktijk?’ *De hele zin is: ‘Hoe pas ik deze tips toe in de praktijk?’
Gedachten
Je plaatst geen aanhalingstekens wanneer het om een gedachte gaat. Na de dubbele punt volgt een kleine letter.
- Ik dacht: de deadline is veel te krap.
- De deadline is veel te krap, dacht ik.
Training Interviewen
In de tweedaagse training Interviewen leer je alle aspecten van het journalistieke interview. We zetten niet één maar twee doorgewinterde trainers in, waardoor het mogelijk wordt in realistische rollenspellen te oefenen. Je interviewt één van de trainers, terwijl de ander toekijkt en feedback geeft.
Je leert net zoveel van je eigen interview als door te kijken en luisteren naar de andere cursisten. Daarnaast delen de trainers tal van tips, zoals >>