De Nederlandse samenleving is enorm divers. Hoe communiceer je zonder mensen uit te sluiten? En wat is het effect van unconscious biases op communicatie? We bellen met trainer Madhu Mathoera. Bij De Redactie geeft ze de training Inclusief communiceren.
Voor het interview hadden we het bij De Redactie over unconscious biases. Hebben wij vooroordelen waar we ons niet bewust van zijn en welke zijn dat dan?
‘Iedereen heeft ze, ik namelijk ook. Als je bijvoorbeeld kijkt naar je socialmediastream, dan zijn het vaak berichten van mensen die op jou lijken en dezelfde mening hebben. Je vriendengroep, achtergrond, het bedrijf waarvoor je werkt: het heeft allemaal invloed op de manier hoe je naar de wereld kijkt. Wanneer je teksten schrijft, neem je die vooroordelen mee. Je denkt dat de doelgroep er op een bepaalde manier uitziet en bepaalde kenmerken heeft, maar is dat wel zo?
95% van de keuzes die we maken en de besluiten die we nemen op een dag zijn onbewust. Dat kan niet anders, want we kunnen simpelweg niet bij elke keuze stilstaan. Houd je je hand te dicht bij het vuur, dan trek je deze snel weg. Je denkt niet eerst na of je het wel of niet moet doen. Die automatische patronen neem je mee in andere dingen: in besluiten, overleggen en hoe we met elkaar omgaan.’
Hoe kom ik erachter wat mijn onbewuste vooroordelen zijn?
‘Ik heb daar een aantal oefeningen voor, maar ik kijk vooral naar hoe je het kan verminderen. Terug naar het voorbeeld van social media. Op het moment dat je mensen gaat volgen die niet passen bij jouw mening of anders zijn dan jij, zie je verschillende aspecten. Buiten jouw stream, je vriendengroep, is de wereld veel groter.’
Waar gaat het volgens jou mis?
‘Ik ben getrouwd met een witte Nederlander. Ik zeg bewust wit omdat je al snel een beeld hebt bij een Nederlander. Donkerblond, blauwe ogen… Daar val ik dus niet in terwijl ik wel een Nederlander ben. Een ander voorbeeld. Sollicitanten met een buitenlandse achternaam, en universitaire achtergrond, belanden nog steeds op een andere stapel. Dit kan voortkomen uit het vooroordeel: deze personen spreken en schrijven vast geen goed Nederlands. Dus iemand voldoet aan een bepaald niveau en toch heb je een biases. Door mensen uit te sluiten laten we kansen liggen. Laatst had ik een luchtje gekocht in de winkel en kreeg ik daar een gratis proefmonster foundation bij. Standaard is dat bijna altijd nummer 1 huidskleur. Dat is de lichtste variant, maar mijn huidskleur is bruin. Een gemiste kans zeg ik.’
Hoe probeer je mensen positief te beïnvloeden?
‘Door veel trainingen te geven over unconscious biases en ik help organisaties diverser en inclusiever te maken. In mijn trainingen geef ik voorbeelden van onderzoeken en bedrijven waaruit inclusie blijkt, maar ik laat ook zien welke acties je kunt ondernemen om een diverse en inclusieve organisatie te creëren.’
In welke organisaties zie je duidelijk waar het wel goed gaat?
‘Verschillende organisaties. Diversiteit en inclusie is een thema dat al veel langer speelt. Nu zie je dat bedrijven er meer tijd en geld in steken. Wat het in versnelling heeft gebracht, is Black Lives Matter. Niet alleen in Amerika, maar over de hele wereld. Veel bedrijven en individuen plaatsten toen een zwart tegeltje op social media met de boodschap: Wij distantiëren ons hiervan. Daarna gebeurde er eigenlijk niet zoveel. Er was namelijk nog helemaal geen beleid over racisme, diversiteit of inclusie en hoe je omgaat met elkaar. Na Black Lives Matter zie je dat bedrijven én medewerkers er meer over zijn gaan nadenken en er wel iets mee willen gaan doen.’
Wat is een misvatting als het gaat over inclusief communiceren?
‘Veel mensen denken bij inclusief communiceren aan begrijpelijk schrijven (B1). Ik vind dat we verder moeten kijken naar hoe je mensen raakt zonder groepen uit te sluiten. Heb je het over beeld, dan kun je wel divers beeld kiezen maar het moet ook echt voelen. Stockbeelden kunnen lezers en potentiële klanten aantrekken, maar als je het verder niet in de organisatie zichtbaar maakt zijn ze zo weer weg. Er moet wel een lijn in zitten.’
Eigenlijk moet je er continue in je communicatie mee bezig zijn?
‘Klopt, en niet alleen naar buiten toe. Van de top tot de werkvloer kun je afspraken maken over alle externe én interne communicatie, zoals social media en de website, te communiceren in B1. Dit betekent ook dat de directie en managers vanuit hun voorbeeldrol inclusief gaan communiceren. Vaak zie je dit onvoldoende terug in interne beleidsstukken, hier valt nog winst in te behalen op het gebied van inclusief communiceren.’
Veel communicatieprofessionals werken met persona’s. Wat zou je hen mee willen geven?
‘Wanneer je een persona opstelt voor je organisatie is het de bedoeling dat je wel gaat toetsen of dat klopt. Vanuit het marketing en communicatie-aspect kun je bijvoorbeeld een klantpanel starten die meedenkt. Blijf vooral doorontwikkelen. Je haalt natuurlijk al veel data uit de achterkant of begin met A/B testen.’
Je geeft bij De Redactie de training Inclusief communiceren. Hoe ziet de trainingsdag eruit?
‘Enerzijds is de training een stuk theorie, anderzijds gaan we aan de slag met teksten. Eerst gaan we in op de begrippen diversiteit en inclusie. Wat houdt het in en wat is eigenlijk inclusief schrijven? We kijken naar onbewuste vooroordelen en wat voor effect unconscious biases op de communicatie en boodschap heeft die je wilt overbrengen. Je krijgt antwoord op de vraag: Hoe bereik je een grote groep zonder mensen uit te sluiten? Daarnaast leer je wat de principes van inclusieve communicatie zijn. We werken met bestaande teksten en deelnemers kunnen hun eigen versies meenemen. Ga je aan de slag met nieuwe communicatie, dan kun je de principes van inclusief communiceren meenemen als basis.’
De training Inclusief communiceren
In de training Inclusief communiceren leer je op een creatieve en laagdrempelige manier wat inclusief communiceren is. Je leert hoe je dit toepast op bestaande teksten en krijgt handvatten mee hoe je dit als kompas gebruikt voor nieuwe schrijfopdrachten. We gaan tijdens de training aan de slag met bestaande teksten herschrijven en het schrijven van nieuwe korte teksten. Je krijgt niet alleen inspirerende voorbeelden uit de praktijk, maar ook ideeën en handvaten om zelf inclusieve teksten te gaan schrijven.